روشتست زدن چيست ؟    
 
در زمان تست زدن لازم است بهنکات زير توجه شود:
۱) با توجه به اينکه در يک درس امتياز و ضريبي که به يک تستساده تعلق مي گيرد به يک تست در سطح متوسط و مشکل نيز تعلق مي گيرد، در نتيجه لزوميندارد خود را در بدو امر درگير سوالات مشکل کنيم...

۲) زماني کهجهت پاسخگويي به تست تعلق ميگيرد کاملا محدود و استاندارد مي باشد.
۳) هر پاسخصحيح يک نمره و به هر پاسخ غلط يک سوم نمره منفي تعلق مي گيرد و اگر سوالي بدونپاسخ باشد نمره مثبت يا منفي ندارد. فرمول روبرو مي تواند تاثير نمره منفي را بخوبينشان بدهد.
۱۰۰ × تعداد پاسخ غلط - ۳ ×تعداد پاسخ صحيح
= نمره هر درس ×۳تعداد کل سوالات
۴) عاقلانه است که خود را درگير سوالات مشکل نکنيد به طوري کهبتوانيد ابتدا به سوالات ساده که صد درصد به آن يقين داريد جواب بدهيد و و در مرحلهبعد به سوالاتي در سطح متوسط و درمرحله آخر به سوالات مشکل پاسخ بدهيد.
۵) اگرسوالاتي براي شما مشکل باشد بدانيد که براي ديگران نيز مشکل خواهد بود. بنابراينمضطرب نشويد.
۶) بسياري از دواطلبان در جلسه آزمون، اگر با چند سوال دشوارمواجه شوند، دستپاچه مي شوند و نظم ذهني خود را از دست مي دهند و فکر مي کنند کهکنکور را از دست داده اند. بنابراين باحالت مضطرب حتي به سوالاتي که بلد نيستندجواب مي دهند و نمره منفي مي گيرند. در صورتي که حتي نفرات برتر کنکور هم قادر بهپاسخگويي به تمام سوالات نخواهند بود.

● روش تست زدنچيست؟

۱) سوالات را به ترتيبي که در دفترچه کنکورمي بينيد ، پاسخ بدهيد. اگر در يک درس تسلط بيشتري داريد ترتيب جواب دادن را تغييرندهيد. اما اگر نگران هستيد که مثلا با پاسخ به سوالات درس خاصي زمان کافي برايپاسخگويي به سوالات درس بعدي را از دست مي دهيد به نکات زير توجه نماييد:
▪ تمامسوالات دفترچه را حداقل يک بار مطالعه کنيد. کساني که يک درس را بطور کامل کنار ميگذارند خواه به اين دليل که آن درس ضريب کمتري دارد يا اين که آن درس را بلد نيستندکاملا اشتباه مي کنند.
▪ برخي از سوالات را بلد نيستيد ولي تشخيص مي دهيد وقتگير هستند، اين گونه سوالات را با علامت ضرب مشخص کنيد و با قاطعيت و خونسردي بطورموقت از آنها عبور کنيد تا درموقع دوره دقت خود را به آنها اختصاص بدهيد.
▪ ممکناست سوالاتي را اصلا بلد نباشيد، اين گونه سوالات را با علامت منفي مشخص کنيد وفورا آنها را رها کنيد.
▪ از هيج سوالي نخوانده رد نشويد زيرا ممکن است پس ازچند سوال دشوار چند سوال آسان پيدا کنيد.
▪ شماره تست ها را با شماره آنها درپاسخ نامه مرتب مطابقت بدهيد ، اگر سوالي را اشتباهي در پاسخ نامه با شماره اشتباهعلامت بزنيد ممکن است که اين اشتباه به ترتيب شماره تا آخر ادامه پيدا کند.
▪ پساز آن که يک بار تست هاي تمام دروس را مطالعه کرديد به ساعت خود نگاه کنيد و ببيندچقدر از کل زمان کنکور باقي مانده است.
▪ توصيه بسيار مهم : تمام صفحات دفترچهسوالات را بخوبي بررسي کنيد و مراقب باشيد که بعضي صفحات با بعضي سوال ها را فراموشنکنيد.

● يک نکتهبسيار مهم

تعدادي از داوطلبان به سوالات در دفترچه پاسخمي دهند و در پايان جواب ها را در پاسخ ها را در پاسخنامه منتقل مي کنند با اين کارممکن است وقت تمام شود و فرصت انتقال را پيدا نکنند.
کوشيدن ، جستن و يافتن وهرگز تسليم نشدن راز موفقيت است.

راه جلوگیری از افسردگی و استرس

داشتن استرس خفیف، عادی‌ترین بخش زندگی است، اما زندگی چالش‌برانگیز این روزها که نگرانی‌ها، فشارهای شغلی، اقتصادی و روحی و روانی در طبیعت آن جای دارند، بسیاری از افراد را تحت فشار قرار می‌دهد.

این استرس‌ها، علاوه بر تأثیر منفی بر بازدهی شغلی، سلامت جسم و روح را نیز کاهش می‌دهد. کنترل استرس گام اصلی در آغاز مسیر گریز از این آسیب‌هاست. راهکارهایی که معرفی می‌کنیم به شما کمک می‌کنند تیک نگیرید، از اضطراب، فشار روانی و افسردگی بگریزید و آرامش جسم و روح را  تأمین کنید.

نوع نگاه ما به زندگی

دیدگاه ما نسبت به زندگی و حتی استرس در نگاه شما به موقعیت‌هایی که در آن قرار می‌گیرید تأثیر می‌گذارد. در واقع می‌توان گفت انعطاف‌پذیری شما با استرس مقابله می‌کند و مثبت اندیشی نیز روشی مۆثر برای فرار از تیک‌های عصبی است.

خواب خوب

حتماً شنیده‌اید که مقدار خواب روزانه باید حدود هشت ساعت باشد. کم خوابی علاوه بر اینکه احتمال بروز بیماری‌های قلبی، سکته، پرفشاری خون و دیابت را افزایش می‌دهد؛ درصد تمرکز شما را هم مختل می‌کند. به این ترتیب، بسیار راحت در معرض استرس و تیک‌های عصبی قرار می‌گیرید و هوشیاری و قوه استدلال شما نیز کم می‌شود.

خندیدن از ته دل

قدیمی‌ها می‌گفتند خنده بر هر درد بی درمان دواست. پزشکان هم به این نتیجه رسیده‌اند که خندیدن میزان هورمون‌های استرس در بدن را کاهش می‌دهد و تیک‌های عصبی را از بین می‌برد. خندیدن باعث تسکین دردها، افزایش نشاط و تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.

چند نفس عمیق

یک فرمول جهانی می‌گوید: «راحت‌ترین راه برای برطرف شدن تنش‌های روحی، تنفس عمیق است». نفس کشیدن عمیق، باعث شل شدن عضلات و در ادامه تسکین روح می‌شود. باور کنید این روش ساده مۆثر است و استرس را از شما دور می‌کند. می‌توانید امتحان کنید.

استرس‌، علاوه بر تأثیر منفی بر بازدهی شغلی، سلامت جسم و روح را نیز کاهش می‌دهد. کنترل استرس گام اصلی در آغاز مسیر گریز از این آسیب‌هاست.

هم‌کلامی با دیگران

گفت و گو با دوستان جدید و معاشرت دوباره با دوستان قدیمی، روش فوق‌العاده‌ای برای خلاص شدن از تنش و اضطراب روزمره است. اگر این توانایی را داشته باشید که مشکلات خود را با دیگران در میان بگذارید، دیگر تنها نخواهید بود.

آرام سازی اعصاب

با خواندن چند کتاب کوچک، با تکنیک‌های تمدد اعصاب آشنا شوید و با به‌کارگیری این روش‌ها، تیک‌های عصبی را از بین ببرید. برای مقابله با اثرات احساسی و فیزیکی منفی اضطراب، می‌توانید از روش‌های ساده‌ای مانند گره کردن مشت و شل کردن آن بهره بگیرید.

ساده زیستن

از کمترین داشته‌هایتان بیشترین بهره را ببرید و ساده زیستن را عملی کنید. به سمت آنچه برایتان ارزشمند است بروید و از غیر ضروریات زندگی دست بکشید. اگر خود را رها کنید، استرس کمتری خواهید داشت و خوشحال‌تر زندگی خواهید کرد.

برنامه ریزی

اگر می‌خواهید در انجام امور زندگی‌تان شکست نخورید، برنامه ریزی زمانی خوبی داشته باشید. شما نمی‌توانید چند کار درست و کامل را در یک روز انجام بدهید، زیرا دچار اضطراب می‌شوید. بنابراین تنها برای کارهایی که کیفیت زندگی‌تان را بالا می‌برند وقت بگذارید.

این چند روش را هم امتحان کنید

- شوخ طبع باشید. دیگران را شاد کنید. به نزدیکان هدایای کوچک ببخشید و از مهربانان قدردانی کنید.

- پوشیدن لباس‌های گشاد و کفش راحت، باعث احساس آرامش می‌شود و درآوردن ساعت و کفش‌ها به کاهش فشار عصبی کمک می‌کند.

- رنگ‌ها هم آرامش بخش هستند و تأثیر مثبتی بر روح و روانتان می‌گذارند. پوشیدن یک لباس رنگی و تعویض رنگ دیوارها و پرده‌های ساده و رنگارنگ کردن آن‌ها، شما را شاد خواهد کرد.

- بازی‌های کامپیوتری اگر به اعتیاد تبدیل نشوند، برای سرگرم شدن و تخلیه فشارهای روحی بسیار مفید هستند.

-انجام دادن کارهای ساده در منزل نیز در کاهش اضطراب موثر است. می‌توانید بیست دقیقه آشپزی و باغبانی را امتحان کنید.

- آرام راه بروید و آرام‌تر از قبل صحبت کنید تا ضربان قلب و تنفس شما آرام شود.

-زمانی که حملات اضطرابی آغاز می‌شود، غذا خوردن با آرامش، یا خوردن بستنی به شما کمک می‌کند؛ اما غذاهایی که میزان ترشح هورمون‌های دوپامین و سروتونین را افزایش می‌دهند، سطح شادابی شما را بیشتر افزایش می‌دهند.

-اگر در معرض حملات شدید اضطرابی هستید، مصرف دارو را فراموش نکنید. مصرف داروهای تجویزشده توسط پزشک متخصص، روش مناسبی برای کاهش علائم اضطراب و دل شوره و همچنین حفظ خونسردی است.

راه هاي تقويت حافظه تمركزحواس

1. راه هاي تقويت حافظه تمرين پراكنده با مطالعة با فاصله: در اين روش، ياد گيرنده به جاي اينكه سعي كند تا يكباره و در يك نوبت مطالب را حفظ كند، وقت خود را تقسيم مي كند و چندين بار آن را مرور مي نمايد، اگر ياد گيرنده سعي كند تا در يك نوبت همة مطالب را حفظ كند و تمام دقت خود را در همان يك نوبت صرف يادگيري آن مطلب نمايد، اين امر باعث خستگي و از بين رفتن انگيزه در او مي شود. علاوه بر اين، معمولاً پس از پايان يافتن تمرين، فراموشي صورت مي گيرد. اگر ياد گيرنده چندين نوبت، صرف مطالعة مطلب كند، آنچه در نوبت قبل فراموش شده است در نوبت بعد به سرعت آموخته مي شود.[1]
2. روش تداعي معاني: حافظه با يادآوري و بازيابي تقويت مي شود. صورت ها و مضمونهايي كه شخص به خاطر مي آورد نقطة شروعي براي تداعي است. كلمه‌ «تداعي» كه يك اصطلاح روان شناسي است به طور معمول با واژه «معاني» به كار مي رود. «تداعي» به معناي دعوت كردن است؛ يعني در حافظة‌ شخص هر مطلبي مطالب ديگر را به خاطر مي آورد. آنگاه هر يك از اين مفاهيم ذهني جديد، اشياء و مفاهيم ديگري را به ياد مي آورد و اين امر مرتباً ادامه مي يابد؛ ‌و به اين ترتيب مخزن حافظه وسعت مي يابد. «تداعي معاني» انواعي دارد كه عباتند از: تداعي در اثر «شباهت» «همراهي» «تقابل» و «تضاد». شباهت ممكن است در لفظ يا در معني باشد. مثلاً «باران» «آب» را تداعي مي كند. در تضاد، دو شيء يا دو واژه با مفهومهاي متضاد در پي هم خواهند آمد، مانند سفيد و سياه. اشيايي كه همراه هم هستند و يا وقايعي كه همزمان و يا در پي هم رخ مي دهند نيز سبب تداعي مي شوند. مانند: رعد و برق. در تداعي معاني وقتي واژه را مي شنويم واژة ديگري را كه با آن ارتباط دارد به ياد مي آوريم. با اين روش مي توان بسياري از مطالب را به ياد آورد. همچنين اگر مطالب جديد با مطالب گذشته ارتباط داده شوند، بهتر در حافظه باقي مي مانند.
اگر هنوز تحصيل مي كنيد مي توانيد موضوعات درسي خود را با موضوع هاي ديگر، مانند نقشة جغرافيا و يا تصويرهايي براي ايجاد تداعي معاني در موقع يادآوري، گره بزنيد. حتي، وقتي يادداشت و يا كتابي را مطالعه مي كنيد سعي كنيد تصوير آنها را نيز به خاطر بسپاريد. مثلاً اگر جنگ نادر شاه در هندوستان را مطالعه مي كنيد، منظرة فيل ها و فنون جنگي نادرشاه را در نظر خود مجسم كنيد تا مطالب در ذهن شما همراه با تصاوير ذهني باقي بمانند.[2]
3. استفاده از «پيش سازمان دهنده»: پيش سازمان دهنده به مجموعه اي از مفاهيم مربوط به مطلب يادگيري گفته مي شود كه پيش از آموزش جزئيات تفصيلي مطلب، در اختيار يادگيرنده گذاشته مي شود. نقش پيش سازمان دهنده، اين است كه يادگيرنده را با مطالبي كه قرار است بياموزد آشنا مي سازد و كمك مي كند تا اطلاعاتي را كه بتوان مطالب جديد را به آنها ربط داد به ياد آورند. بنابراين، پيش سازمان دهنده، يك بيان مقدماتي دربارة موضوع يادگيري است كه براي اطلاعات جديد، يك چهارچوب ذهني فراهم مي آورد و اين اطلاعات جديد را به آنچه از قبل مي داند ربط مي دهد.[3]
4. روش «بند به بند»: اين روش را دانشجويان زيادي طي سالهاي متمادي به كار برده و عموماً از آن نتيجة مطلوب گرفته اند، جزئيات اين روش به اين شرح است.
1. در اتاقي آرام پشت ميز خود بنشينيد پاهاي خود را راحت روي زمين قرار دهيد، كتاب را باز كنيد و در مقابل خود قرار دهيد چند صفحة يادداشت تميز و دو سه مداد نيز در كنار دستتان بگذاريد.
2. اولين صفحة فصل را بياوريد، عنوان فصل و عنوان اول بعد از آن را ـ اگر وجود داشته باشد ـ يادداشت كنيد.
3. اولين بند را بخوانيد و سپس خواندن را متوقف كنيد.
4. آنگاه به دقت به آنچه خوانديد بينديشيد و در كلماتي هر چه كمتر و به زبان خودتان آن را خلاصه كنيد. اين خلاصه مي تواند حتي چهار يا پنج كلمه باشد و به صورت جمله نباشد.
5. با همين روش ادامه دهيد و بندها را يكي يكي به زبان خودتان خلاصه كنيد. عنوانهاي فرعي فصل را نيز در لا به لاي خلاصه هاي خود، در محل مناسب قرار دهيد.
فايدة واقعي اين روش زماني آشكار مي شود كه بخواهيد براي امتحان آماده شويد. اگر فصلها را خوب خلاصه كرده باشيد، با مرور اين خلاصه ها خود را از خواندن دوبارة كل كتاب معاف كرده ايد.[4]
5. مواد غذايي كه براي تقويت حافظه مفيد است: متابوليسم مغز تحت تأثير مبادلات كلسيم و فسفر قرار دارد. پس مواد غذايي ما بايد از مقادير كافي از اين دو عنصر برخوردار باشند. براي «غذا دادن» به مغز و تقويت حافظه، خودرن مواد غذايي زير توصيه مي شود:
ـ شير، يكي از اصلي ترين غذاهاي ضروري مغز، شير است. شير با مزاج بعضي افراد نمي سازد لذا مي توان آن را به صورت شير خشك و همراه با غذاهاي ديگر مصرف كرد.
ـ پنير، به ويژه براي كساني كه با مزاجشان سازگار است خوردن آنرا توصيه مي كنيم.
ـ جوانة گندم، اين ماده را مي توان بعنوان يكي از غذاهاي اصلي مغز به شمار آورد. از حيث فسفر كلسيم و ويتامين ها بسيار غني مي باشد.
ـ ماهي. اين مادة خوراكي به جهت داشتن مواد فسفري فراوان، براي مغز بسيار نافع است.
ـ تخم مرغ، در تخم مرغ مواد غذايي ارزنده به وفور دريافت مي شود البته در خوردن آن افراط نكنيد.
ـ بادام، گردو، فندق. توجه داشته باشيد كه هر چند خوردن اين مواد كارخانة مغز را به تحرك وادار مي سازد، به همان اندازه هضم آنها دشوار است و معده هاي ضعيف بايستي متوجه باشند كه بخصوص شبها از مصرف آنها خودداري كنند.[5]
توصيه هاي اسلام براي تقويت حافظه در اينجا مي پردازيم به بيان چيزهايي كه در تقويت حافظه از نظر اسلام نقش مؤثر دارند.
ـ خواندن قرآن، به خصوص خواندن مداوم آيت الكرسي
ـ فرستادن صلوات بر محمد مصطفي ـ صلي الله عَليهِ وَ اله و سَلَّم ـ و اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ
ـ مسواك كردن
ـ عسل خوردن
ـ خوردن كشمش پيش از صبحانه؛ چرا كه اين ماده حاوي مقدار زيادي فسفر است كه باعث رشد و سر زندگي قواي مغزي مي شود.
ـ تنظيم برنامه براي كارهاي روزانه
در روايات معصومين ـ عليهم السلام ـ همچنين به عوامل نسيان و كم حافظگي اشاره شده است. به چند مورد از آنها اشاره مي كنيم: 1. انجام گناهان 2. خوردن ترشيها 3. خندة زياد و بلند 4. بي احترامي به استاد
5. خوردن زياد پنير 6. خواندن نوشته هاي روي قبرها 7. خوردن و آشاميدن در حال جنابت 8. خوردن غذاي داغ 9. زياده روي در مباشرت جنسي 10. بوييدن بوهاي بد.[6]
راه هاي تمركز حواس در ابتدا تعريفي از «تمركز» ارائه مي دهيم: تمركز حالتي است كه در آن از ميان افكار و آراء مختلف شخص، يك فكر در مركز قرار مي گيرد و بقية افكار و آراء او نسبت به آن فكر، جنبة پيراموني دارند. بنا به تعريفي ديگر، تمركز حواس يعني توانايي ثابت نگه داشتن توجه و دقت روي موضوع يا كاري كه به ميل و ارادة انتخاب شده است و مانع شدن از اينكه اين دقت و توجه به سوي موضوعات ديگر منحرف شود.[7]
براي ايجاد تمركز و تقويت آن ابتدا بايد عواملي را كه باعث مي شوند تمركز حواس شخص از بين برود شناسايي كرد و سپس با راه هاي مقابله با آنها آشنا شد. اين عوامل عبارتند از:
1. عدم علاقه نسبت به موضوع مورد مطالعه: از مهمترين عوامل عدم تمركز حواس، آن است كه خواننده نسبت به كتاب يا موضوع مورد مطالعه، علاقه نداشته باشد. بهترين شيوة مقابله با اين حالت، آن است كه بين اين موضوع يا كتاب، ‌با آنچه مورد علاقة شديد خواننده است ارتباطي برقرار شود. مثلاً دانش آموزي كه به قبولي در كنكور علاقة زيادي دارد، بايد ميان اين كتاب و قبولي در كنكور ارتباطي برقرار كند تا از اين راه، حالت بي علاقگي او زايل شود.[8]
2. آشفتگي هاي دروني: منشأ اين آشفتگي ها در درون انسان قرار دارد مانند: نگراني، ترس، اندوه، حسادت و به طور كلي احساسات هيجان آميزي كه در ذهن مانع تمركز مي شود. بهترين راه براي منحرف كردن توجه فكر از نگرانيها اين است كه آنها را در كاغذي يادداشت كنيد و به خودتان بگوييد كه بعد از مطالعه دربارة آنها فكر خواهيد كرد. با اين روش ساده، ذهن شما تنها متوجه مطالعه خواهد شد و به صورت موقت از پرداختن به نگرانيها منحرف مي گردد و قدرت تمركز را افزايش مي دهد.[9]
3. عدم هماهنگي بين قدرت اراده و تخيل: اگر تخيّل خواننده با اراده اش هم سو نباشد نمي تواند تمركز حواس كافي داشته باشد. در روان شناسي ثابت شده است كه در اين تضاد و ناهماهنگي، قدرت تخيّل قوي تر از اراده است. مثلاً دانشجويي كتابي را باز مي كند و به مطالعه آن مي پردازد، پس از مدّت كوتاهي افكاري به ذهنش خطور مي كند مثلاً با دوستانش بازي مي كند، به سينما مي رود... اين تخيلات باعث مي شود كه خواننده تمركز خود را از دست دهد. براي غلبة بر اين مشكل خواننده وقتي مي خواهد موضوع خاصي را مطالعه كند بهتر است خود را در حال و هواي مخصوص آن موضوع قرار دهد. مثلاً اگر كتاب پزشكي مي خواند، خود را در حال و هواي پزشك قرار دهد.[10]
4. آشفتگي هاي بيروني: اين آشفتگي ها از تحريك هاي غير عادي حواس مختلف انسان ايجاد مي شود، هر گونه تحريك غير عادي حواس، ممكن است فرايند تمركز را با اشكال مواجه كند. تشنگي، گرسنگي، درد، گرما، سرما و.. موجب بر هم خوردن تمركز مي شود. براي رفع اين آشفتگي ها بايد تا حدّ امكان محيط مطالعه را از محرك هاي خارجي دور ساخت. مثلاً ‌محيطي را براي مطلاعه انتخاب كنيد كه در آنجا صداهاي ناهنجار، رفت و آمد وسايل نقليه و.. نباشد. همچنين نور محل مطالعه هم بايد به اندازة كافي باشد.[11]
گوش دادن به موسيقي راديو يا نوارهاي آهنگ هنگام مطالعه باعث انحراف توجه و كاهش تمركز مي شود. اين كه بعضي ها مي گويند كه صداي راديو يا نوار موسيقي در تمركز به آنها كمك مي كند درست نيست. اگر دانش آموزي با اين طريق مطالعه، خوب يادميگيرد با حذف موسيقي نمراتش بهتر خواهد شد.[12]
اقدامات زير همچنين براي ايجاد تمركز در هنگام مطالعه مفيد خواهد بود:
ـ طرح سؤالات و يافتن جواب آنها هنگام مطالعه موجب از بين رفتن بي حوصلگي و باعث تمركز بهتر مي شود.
ـ تجسم كردن، يعني استفاده از حواس مختلف و تفكر بر روي مطالب و در نتيجه معنا بخشيدن به كلمات و پي بردن به هدف نويسنده.
ـ يادداشت كردن، خلاصه كردن، علامت گزاري، حاشيه نويسي و مرور مطالب. تمام اين كارها يادگيري را آسان و تمركز را بهبود مي بخشد.
عبارت خواندن، تمركز را افزايش مي دهد. زيرا از طريق عبارت خواني، شما با سرعت نزديك به سرعت انديشيدن خود، مي خوانيد. در حالي كه در كلمة خواني مجبوريد با پهلوي هم قرار دادن كلمات به معاني برسيد، كه اين خود باعث حواس پرتي مي شود.[13]
پی نوشت:
[1] . فرهنگ جامع روانشناسي روانپزشكي انگليسي ـ فارسي پورافكاري، نصرت الله، جلد دوم، نشر فرهنگ معاصر.
[2] . فرهنگ علوم رفتاري، شعاري نژاد، علي اكبر، نشر امير كبير.
[3] . روشهاي يادگيري مطالعه، سيف، علي اكبر، نشر دوران 1377.
[4] . حافظة برتر، هرو آبادي، نشر سالمي1381.
[5] . روش يادگيري و مطالعه، سيف، علي اكبر، نشر دوران، 1376.
[6] . فن مطالعه، فريل اينس، ليندا ترجمه صلحجو، علي، مركز نشر دانشگاهي، چاپ اول، 1373.
[7] . حافظه، رزم آزما، هوشيار، نشر سپنج.
[8] . راهنماي حفظ قرآن، البصري، صفاء الدين،‌ ترجمه محمد مهدي رضايي، دفتر نشر الهادي.
[9] . مطالعة روشمند، خادمي، عين الله ، نشر پارسيان.
[10] . همان.
[11] . عوامل موفقيت در تحصيل، نظري، مرتضي، نشر مدرسه برهان.
[12] . مطالعة روشمند، خادمي، عين الله ، نشر پارسايان.
[13] . عوامل موفقيت در تحصيل، نظري، مرتضي، نشر مدرسه برهان.